Timthriall an Uisce, The Natural Water Cycle, Gaeilge (Irish)
Bíonn uisce an Domhain de shíor ag gluaiseacht. Is é timthriall an uisce (nó an timthriall hidreolaíoch mar a thugtar air uaireanta) a chuireann síos ar shíorghluaiseacht an uisce ar dhromchla an Domhain, os cionn an dromchla, agus thíos faoi. Bíonn staid an uisce á hathrú de shíor idir leacht, gal, agus leac oighir. Tarlaíonn na próisis sin i bhfaiteadh na súl agus thar na milliúin bliain.
Sources/Usage: Public Domain. View Media Details
Cad é an timthriall uisce? Is féidir liom sin a fhreagairt go héasca — is é “mise” ar fad! Déanann an timthriall uisce cur síos ar a bheith ann agus ar ghluaiseacht uisce ar an Domhan, inti agus os a chionn. Tá gluaiseacht an domhain i gcónaí ag gluaiseacht agus tá sí ag athrú i gcónaí, ó leacht go gal go dtí oighear agus ar ais arís. Tá an timthriall uisce ann do na billiúin bliain agus braitheann an saol ar fad ar an Domhan go leanfaidh sé ar aghaidh ag obair; bheadh an Domhan ina áit tirim agus gan bheatha gan é.
Cá as a dtagann uisce uile an Domhain? Ba chruinne de mhama leáite é an tSean-Domhan, ach tá uisce i ngach maignéis. Socraíodh uisce saor san atmaisféar nuair a thosaigh an magma ag fuarú. Le himeacht ama, bhí an timpeallacht fuar go leor ionas go bhféadfadh uisce fanacht ar an dromchla mar leacht
Sources/Usage: Public Domain. View Media Details
Dáileadh domhanda an uisce
Féach an chairt thíos chun míniú garbh a fháil ar na háiteanna ina bhfuil uisce an Domhain. Faoin am seo, tuigeann tú go gcuireann timthriall an uisce síos ar ghluaiseacht uisce an Domhain. Mar sin, tuigfidh tú go léirítear uisce an Domhain ar phointe ar leith sa chairt agus sa tábla thíos.Má sheiceálann tú arís i gceann míle nó milliún bliain, is dócha go mbeidh athrú tagtha ar na huimhreacha seo!
Tá thart ar 1385.9 milliún ciliméadar ciúbach uisce ar domhan ar an iomlán, ach tabhair faoi deara gur sáile é breis is 96 faoin gcéad den uisce sin. Anuas air sin, tá breis is 68 faoin gcéad den fhionnuisce gafa i leac oighir agus in oighearshruthanna. Tá 30 faoin gcéad eile den fhionnuisce sa talamh. Níl ach thart ar 93,100 ciliméadar ciúbach uisce (22,300 míle ciúbach) le fáil i bhfoinsí fionnuisce dromchla amhail aibhneacha agus lochanna. Níl ansin ach thart ar an 1/150ú cuid d'aon faoin gcéad den uisce iomlán. Ach is ó aibhneacha agus ó lochanna a fhaightear mórchuid an uisce a úsáideann daoine gach aon lá.
Cá bhfuil uisce an Domhain?
Féach an tábla sonraí thíos chun míniú mionsonraithe a fháil ar na háiteanna ina bhfuil uisce an Domhain. Tá thart ar 1386 milliún ciliméadar ciúbach uisce (333 milliún míle ciúbach) ar domhan ar an iomlán, ach tabhair faoi deara gur sáile é breis is 96 faoin gcéad den uisce sin. Anuas air sin, tá breis is 68 faoin gcéad den fhionnuisce gafa i leac oighir agus in oighearshruthanna. Tá 30 faoin gcéad eile den fhionnuisce sa talamh. Dá bhrí sin, níl ach thart ar 93,100 ciliméadar ciúbach uisce dromchla (22,300 míle ciúbach) le fáil in aibhneacha agus lochanna do dhaoine. Níl ansin ach tuairim is 0.007 faoin gcéad den uisce iomlán, ach tá aibhneacha agus lochanna ar na foinsí is mó den uisce a bhíonn in úsáid againn.
Sources/Usage: Public Domain. View Media Details
Meastachán amháin ar Dháileadh Domhanda an Uisce
(Tá na huimhreacha slánaithe)
| Foinse an uisce | Méid uisce (míle ciúbach) | Méid uisce (ciliméadar ciúbach) | Céatadán d'fhionnuisce |
Céatadán den uisce iomlán |
|---|---|---|---|---|
| Aigéin, Farraigí agus Cuanta | 321,000,000 | 1,338,000,000 | -- | 96.5 |
| Oighearchaidhpeanna, Oighearshruthanna agus Sneachta Buan | 5,773,000 | 24,064,000 | 68.7 | 1.74 |
| Screamhuisce | 5,614,000 | 23,400,000 | -- | 1.69 |
| Fionnuisce | 2,526,000 | 10,530,000 | 30.1 | 0.76 |
| Sáile | 3,088,000 | 12,870,000 | -- | 0.93 |
| Taise ithreach | 3,959 | 16,500 | 0.05 | 0.001 |
| Oighear grinnill agus talamh síorshioctha | 71,970 | 300,000 | 0.86 | 0.022 |
| Lochanna | 42,320 | 176,400 | -- | 0.013 |
| Fionnuisce | 21,830 | 91,000 | 0.26 | 0.007 |
| Sáile | 20,490 | 85,400 | -- | 0.006 |
| Atmaisféar | 3,095 | 12,900 | 0.04 | 0.001 |
| Uisce Seascainn | 2,752 | 11,470 | 0.03 | 0.0008 |
| Aibhneacha | 509 | 2,120 | 0.006 | 0.0002 |
| Uisce Bitheolaíoch | 269 | 1,120 | 0.003 | 0.0001 |
Foinse: Caibidil le Igor Shiklomanov "World fresh water resources" in Peter H. Gleick (eagarthóir), 1993, Water in Crisis: A Guide to the World's Fresh Water Resources (Oxford University Press, Nua-Eabhrac).
Timthriall an Uisce - The Water Cycle for Schools, Irish
B'fhéidir go gceapann tú go bhfuil gach braon báistí a thiteann anuas ón spéir, nó gach gloine uisce a ólann tú, úrnua, ach bhí sé ann riamh agus is cuid sheasta de Thimthriall an Uisce é!
Léaráidí den timthriall uisce.
Timthriall an Uisce - The Water Cycle, Irish
Timthriall an Uisce, The Natural Water Cycle, Gaeilge (Irish)
Bíonn uisce an Domhain de shíor ag gluaiseacht. Is é timthriall an uisce (nó an timthriall hidreolaíoch mar a thugtar air uaireanta) a chuireann síos ar shíorghluaiseacht an uisce ar dhromchla an Domhain, os cionn an dromchla, agus thíos faoi. Bíonn staid an uisce á hathrú de shíor idir leacht, gal, agus leac oighir. Tarlaíonn na próisis sin i bhfaiteadh na súl agus thar na milliúin bliain.
Sources/Usage: Public Domain. View Media Details
Cad é an timthriall uisce? Is féidir liom sin a fhreagairt go héasca — is é “mise” ar fad! Déanann an timthriall uisce cur síos ar a bheith ann agus ar ghluaiseacht uisce ar an Domhan, inti agus os a chionn. Tá gluaiseacht an domhain i gcónaí ag gluaiseacht agus tá sí ag athrú i gcónaí, ó leacht go gal go dtí oighear agus ar ais arís. Tá an timthriall uisce ann do na billiúin bliain agus braitheann an saol ar fad ar an Domhan go leanfaidh sé ar aghaidh ag obair; bheadh an Domhan ina áit tirim agus gan bheatha gan é.
Cá as a dtagann uisce uile an Domhain? Ba chruinne de mhama leáite é an tSean-Domhan, ach tá uisce i ngach maignéis. Socraíodh uisce saor san atmaisféar nuair a thosaigh an magma ag fuarú. Le himeacht ama, bhí an timpeallacht fuar go leor ionas go bhféadfadh uisce fanacht ar an dromchla mar leacht
Sources/Usage: Public Domain. View Media Details
Dáileadh domhanda an uisce
Féach an chairt thíos chun míniú garbh a fháil ar na háiteanna ina bhfuil uisce an Domhain. Faoin am seo, tuigeann tú go gcuireann timthriall an uisce síos ar ghluaiseacht uisce an Domhain. Mar sin, tuigfidh tú go léirítear uisce an Domhain ar phointe ar leith sa chairt agus sa tábla thíos.Má sheiceálann tú arís i gceann míle nó milliún bliain, is dócha go mbeidh athrú tagtha ar na huimhreacha seo!
Tá thart ar 1385.9 milliún ciliméadar ciúbach uisce ar domhan ar an iomlán, ach tabhair faoi deara gur sáile é breis is 96 faoin gcéad den uisce sin. Anuas air sin, tá breis is 68 faoin gcéad den fhionnuisce gafa i leac oighir agus in oighearshruthanna. Tá 30 faoin gcéad eile den fhionnuisce sa talamh. Níl ach thart ar 93,100 ciliméadar ciúbach uisce (22,300 míle ciúbach) le fáil i bhfoinsí fionnuisce dromchla amhail aibhneacha agus lochanna. Níl ansin ach thart ar an 1/150ú cuid d'aon faoin gcéad den uisce iomlán. Ach is ó aibhneacha agus ó lochanna a fhaightear mórchuid an uisce a úsáideann daoine gach aon lá.
Cá bhfuil uisce an Domhain?
Féach an tábla sonraí thíos chun míniú mionsonraithe a fháil ar na háiteanna ina bhfuil uisce an Domhain. Tá thart ar 1386 milliún ciliméadar ciúbach uisce (333 milliún míle ciúbach) ar domhan ar an iomlán, ach tabhair faoi deara gur sáile é breis is 96 faoin gcéad den uisce sin. Anuas air sin, tá breis is 68 faoin gcéad den fhionnuisce gafa i leac oighir agus in oighearshruthanna. Tá 30 faoin gcéad eile den fhionnuisce sa talamh. Dá bhrí sin, níl ach thart ar 93,100 ciliméadar ciúbach uisce dromchla (22,300 míle ciúbach) le fáil in aibhneacha agus lochanna do dhaoine. Níl ansin ach tuairim is 0.007 faoin gcéad den uisce iomlán, ach tá aibhneacha agus lochanna ar na foinsí is mó den uisce a bhíonn in úsáid againn.
Sources/Usage: Public Domain. View Media Details
Meastachán amháin ar Dháileadh Domhanda an Uisce
(Tá na huimhreacha slánaithe)
| Foinse an uisce | Méid uisce (míle ciúbach) | Méid uisce (ciliméadar ciúbach) | Céatadán d'fhionnuisce |
Céatadán den uisce iomlán |
|---|---|---|---|---|
| Aigéin, Farraigí agus Cuanta | 321,000,000 | 1,338,000,000 | -- | 96.5 |
| Oighearchaidhpeanna, Oighearshruthanna agus Sneachta Buan | 5,773,000 | 24,064,000 | 68.7 | 1.74 |
| Screamhuisce | 5,614,000 | 23,400,000 | -- | 1.69 |
| Fionnuisce | 2,526,000 | 10,530,000 | 30.1 | 0.76 |
| Sáile | 3,088,000 | 12,870,000 | -- | 0.93 |
| Taise ithreach | 3,959 | 16,500 | 0.05 | 0.001 |
| Oighear grinnill agus talamh síorshioctha | 71,970 | 300,000 | 0.86 | 0.022 |
| Lochanna | 42,320 | 176,400 | -- | 0.013 |
| Fionnuisce | 21,830 | 91,000 | 0.26 | 0.007 |
| Sáile | 20,490 | 85,400 | -- | 0.006 |
| Atmaisféar | 3,095 | 12,900 | 0.04 | 0.001 |
| Uisce Seascainn | 2,752 | 11,470 | 0.03 | 0.0008 |
| Aibhneacha | 509 | 2,120 | 0.006 | 0.0002 |
| Uisce Bitheolaíoch | 269 | 1,120 | 0.003 | 0.0001 |
Foinse: Caibidil le Igor Shiklomanov "World fresh water resources" in Peter H. Gleick (eagarthóir), 1993, Water in Crisis: A Guide to the World's Fresh Water Resources (Oxford University Press, Nua-Eabhrac).
Timthriall an Uisce - The Water Cycle for Schools, Irish
B'fhéidir go gceapann tú go bhfuil gach braon báistí a thiteann anuas ón spéir, nó gach gloine uisce a ólann tú, úrnua, ach bhí sé ann riamh agus is cuid sheasta de Thimthriall an Uisce é!
Léaráidí den timthriall uisce.
Timthriall an Uisce - The Water Cycle, Irish
Timthriall an Uisce, The Natural Water Cycle, Gaeilge (Irish)
Timthriall an Uisce, The Natural Water Cycle, Gaeilge (Irish)